تست هوش چیست، انواع آن کدامند و کارامد ترین تست هوش چیست؟
مقدمه ای بر تست هوش
انواع مختلفی از تست هوش (Inteligence Test) وجود دارد. آن ها که هر یک از آنها هوش را از زاویه جداگانه و کمی متفاوت از بقیه مطرح میکند. با این همه ، اکثر این تست ها سعی میکنند استعدادهایی را اندازه بگیرند. میتوانند نتایج تحصیلی را بهتر منعکس کنند. از جمله تقسیم بندی های تست هوش تقسیم بر اساس فردی یا گروهی بودن تست هاست.
تست هوش فردی
منظور از اجرای انفرادی تست این است که آزمایشگر در هر نوبت تنها میتواند یک آزمودنی را بیازماید. از انواع مختلف این تست ها به موارد زیر اشاره میکنیم:
1- آزمون استنفورد- بینه
اولین تست هوش که در مقیاس بسیار وسیع مورد استفاده قرار میگیرد، آزمون استنفورد- بینه است. به طور خلاصه ، این آزمون از روی آزمونی که برای اولین بار در اوایل قرن 20 به وسیله آلفرد بینه در فرانسه ساخته شده بود بوجود آمد. لوئیز ترمن در سال 1916 ، آزمون بینه را در دانشگاه استنفورد آمریکا ، به منظور اندازه گیری هوش کودکان 3 تا 16 سال آمریکایی مورد تجدیدی نظر قرار داد. وی آن را آزمون استنفورد – بینه نامید. آخرین تجدید نظر این آزمون در سال 1985 انجام گرفت.
در نخستین تجدید نظر در این تست ، نتیجه آزمودنی به صورت سن عقلی بیان میشد. سن عقلی یعنی این که کودک در پاسخگویی به آزمون ، توانایی چه سنی را داشت. مثلا اگر یک کودک هفت ساله نتیجه کودکان هشت ساله را بدست میآورد، وی سن عقلی کودکان هشت ساله را داشت.
عیب تست سن عقلی این بود که عدد نسبی نبود. همچنین میزان عقب ماندگی پیشرسی را به طور دقیق نشان نمیداد. مثلا اگر سن عقلی یک کودک 6 ساله ، 5 سال و سن عقلی یک کودک 12 ساله ، 11 سال بود ظاهرا هر کدام یک سال عقب ماندگی داشت. اما واقعیت این است که کودک 6 ساله عقبماندهتر از کودک 12 ساله بود. زیرا اهمیت عقبماندگی در سنین پایین ، بیشتر است. (1.12 >1.6)
حل مشکل
برای از بین بردن این عیب ، ضریب هوشی یا هوشبر را محاسبه میکنند. این یک عدد نسبی است و رابطه سن عقلی و تقویمی را نشان میدهد. برای محاسبه ضریب هوشی ، سن عقلی را بر سن تقویمی تقسیم میکنند. سپس برای که عدد بدست آمده اعشار نداشته باشد، آن را در 100 ضرب میکنند. بنابراین فرمول محاسبه ضریب هوشی چنین خواهد بود. بدین ترتیب اگر سن عقلی کودک 7 ساله ، 8 سال باشد، ضریب هوشی او 114 خواهد بود.
2- تست هوش وکسلر
در میان سایر تست هوش های انفرادی ، میتوان به آزمونهای وکسلر اشاره کرد. در سال 1937 دیوید وکسلر در نیویورک تصمیم میگیرد، با استفاده از روش متفاوت از روش ترمن ، آزمون هوشی تهیه کند. ترمن سوالات آزمون استنفورد – بینه را بر اساس سن تنظیم کرده بود. اما وکسلر ، سوالات آزمون خود را بر اساس درجه دشواری تنظیم میکند. وکسلر ، در مجموع سه مقیاس فراهم میآورد. برای کودکان 3 تا 6 ساله ، برای کودکان 5 تا 15 ساله و برای بزرگسالان.
تفاوت دیگر بین آزمون استنفورد- بینه و آزمونهای وکسلر اهمیت دادن آنها به اندازهگیری استعدادهای کلامی است. آزمون استنفورد – بینه برای اندازهگیری استعدادهای کلامی تهیه شده است. در صورتی که مقیاسهای وکسلر طوری تهیه شدهاند که استعدادهای کلامی و غیر کلامی را بطور یکسان اندازه میگیرند. میتوان استعدادهای کلامی و غیر کلامی را به طور جداگانه یا با هم اندازه گرفت. و افرادی هم که زبان آزمون را نمیدانند یا نمیتوانند حرف بزنند تحت آزمایش قرار گیرند. لزومی ندارد که قسمت کلامی آزمونها اجرا شود. زیرا هر آزمون فرعی نتایج مستقل فراهم میآورد.
تست هوش گروهی
امروزه اکثر تست هوش های مورد استفاده آزمونهای گروهی است نه آزمونهای فردی. آزمونهای فردی برای تشخیص بسیار مفید هستند. زیرا بوسیله روانشناسانی بکار برده میشوند که نه تنها ، برای کنترل پاسخهای خوب و بد ، آزموش دیدهاند. بلکه درباره تفسیر ناکامیها ، دشواریهای هر دو موارد دیگر تجربه دارند. با این همه اجرای آزمونهای فردی به زمان زیادی نیاز دارد و مقرون به صرفه نیست. روانشناسان نیز باید سالها آموزش ببینند تا بتوانند صلاحیت لازم برای اجرای آزمونهای فردی را به دست آورند.
علاوه بر موارد بالا ، بزرگترین مساله در استفاده از آزمونهای فردی این است که رفتار آزماینده ، نمیتواند در مورد همه آزمودنیها یکسان باشد. برای صرفه جویی در زمان و هزینه و برای ایجاد شرایط یکسان برای همه آزمودنیها روانشناسان آزمونهای گروهی ساخته اند. آزمونهای گروهی آنهایی است که در هر نوبت بر روی تعداد زیادی از افراد به اجرا در میآید. که از بین ان ها می توان به آزمون نظامی آلفا ، آزمونهای نابسته به فرهنگ کتل و آزمون ترسیم آدمک است.
1- تست هوش نظامی آلفا
تست هوش گروهی برای اولین بار در جنگ جهانی اول بوسیله ارتش آمریکا مورد استفاده قرار گرفت. زیرا لازم بود دو میلیون سرباز در کمترین زمان تحت آزمایش قرار گیرند. همچنین استفاده از آزمونهای فردی برای این کار غیر ممکن بود. گروهی از روانشناسان ماموریت یافتند تا اولین گروه تست هوش گروهی را که آلفا نام گرفت تهیه کنند. این آزمون که اولین آزمون مداد- کاغذی بود، میتوانست استعدادهای شناختی ، مثل استدلال ریاضی ، مقیاس و قضاوت علمی را اندازه بگیرد.
2- آزمون نابسته به فرهنگ کتل
آزمونهای نابسته به فرهنگ کتل از سه مقیاس زیر تشکیل میشوند:
- برای کودکان 4 تا 8 ساله ، برای عقب ماندههای ذهنی.
- برای کودکان 8 تا 14 ساله ، برای بزرگسالانی که کمتر از دیپلم سواد دارند. همچنین برای اکثر کسانی که مقیاس از 50 سال دارند.
- برای سطوح بالاتر از دیپلم برای دانشگاهیان و بزرگسالان باهوش.
این آزمون اجازه میدهد توانایی استدلال بر اساس درک آزمودنی از قوانین حاکم بر تصاویر هندسی ارزشیابی شود.
3- آزمون ترسیم آدمک
آزمون ترسیم آدمک خانم فلورانس کودیناف ، با این استدلال بوجود آمد که کودکان همه فرهنگها امکان دارد که اشخاص را مشاهده کنند و روابط موجود بین اجزا و کل را به خاطر بسپارند. دستورالعمل آزمون بدین ترتیب صورت است که از کودک میخواهند تا شکل یک آدم را بکشد. آزمون آدمک نیز جز آزمونهای نابسته به فرهنگ به حساب میآید. آزمونهای نابسته به فرهنگ برای حذف اثر فرهنگ در اندازهگیری هوش تهیه شدهاند. اما آنها نیز نتوانستهاند به نویدهایی که داده بودند بطور کامل عمل کنند. در این آزمونها نیز کودکان فرهنگهای غنی بهتر از کودکان فرهنگهای فقیر موفق میشوند.
استفاده بجا و نابجا از تست هوش
کارفرمایان، مربیان و درمانگران به منظورهای مختلف از تست هوش های فردی و گروهی استفاده میکنند. کارفرمایان آزمونهای هوشی را برای استخدام و ارتقا کارمندان بکار میبرند. مدارس ، برای شناسایی نیازهای دانش آموزان و اندازه گیری استعدادهای آنها از آزمونها کمک میگیرند. درمانگران از آزمونهای هوشی به دلایل مختلف کمک میگیرند. از جمله برای پی بردن به این که رفتار بیماران متناسب با سطح توانایی ذهنی آنها هست یا نه. با این همه هوش خیلی وسیعتر از آن است که آزمونها اندازه میگیرند.با بر این نباید در تصمیم گیری کاملا به این نتایج اکتفا کرد.
نتایج آزمونها به شدت تحت تاثیر فرهنگ خانواده ، اجتماع و تجربههای قبلی قرار میگیرد. بدین صورت که اعضای خانوادههای تحصیل کرده و مرفه معمولا نتایج بهتری به دست میآورند. در صورتی که افراد خانوادههای کم سواد واقعیتهای قومی نتایج ضعیفی کسب میکنند. با این که روانشناسان برای کاهش این تبعیض سعی کردهاند، آزمونهای نابسته به فرهنگ بسازند، اما تا امروز در این تلاشها خیلی موفقیت آمیز نبوده است. به همین دلیل ، احتمال دارد که برخی آزمونهای هوشی در مورد آزمودنیهایی به کار رود که برای آنها مناسب نیست. مثلا آزمودنی که در سطح تهران استاندارد شده است، نمیتوان کودکان شهرستانی را تحت آزمایش قرار داد و در مورد آنها پیشبینیهای مهم به عمل آورد.